Tại Tờ trình Chính phủ ngày 19/2, Bộ GTVT cho biết, dự án được xây dựng nhằm mục đích tiếp tục thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước về chính sách phát triển đường sắt.
Khắc phục những tồn tại, bất cập về thể chế, tạo động lực mới cho sự phát triển của ngành đường sắt, thúc đẩy tính cạnh tranh của phương thức vận tải đường sắt, phục vụ nhu cầu đi lại của nhân dân.
Dự thảo Luật được rà soát, thiết kế lại và giảm 2 Chương, 12 Điều. Theo đó dự thảo Luật Đường sắt (sửa đổi) gồm 8 Chương và 73 Điều. Nội dung cơ bản tập trung vào 5 vấn đề đổi mới quan trọng, mang tính đột phá để tạo hành lang pháp lý cho phát triển đường sắt.

Dự án Luật Đường sắt (sửa đổi) tập trung vào các vấn đề đổi mới mang tính đột phá để phát triển đường sắt (Ảnh: Tạ Hải).
Theo đó, về đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt, dự thảo Luật quy định huy động tối đa nguồn lực của địa phương, mọi thành phần kinh tế tham gia đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt. Trong đó, có quy định về việc khuyến khích tất cả các tổ chức, cá nhân tham gia đầu tư phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt thông qua nhiều hình thức hợp đồng (BT, BOT, BTO, BLT, BTL…).
Quy định về rút ngắn, đơn giản hóa trình tự, thủ tục thực hiện đầu tư; quy định về khai thác quỹ đất vùng phụ cận ga đường sắt (TOD) nhằm khai thác tối đa các nguồn lực để phát triển kết cấu hạ tầng đường sắt.
Về quản lý, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt, quy định tổ chức được giao quản lý tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt do Nhà nước đầu tư tổ chức thực hiện quản lý, bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt. Sửa đổi, bổ sung quy định về cho thuê, chuyển nhượng có thời hạn quyền khai thác tài sản kết cấu hạ tầng đường sắt do Nhà nước đầu tư để thu hút, đa dạng hóa các loại hình doanh nghiệp tham gia quản lý, đầu tư phát triển đường sắt như “Lãnh đạo công – quản trị tư”, “Đầu tư công – quản lý tư”, “Đầu tư tư – sử dụng công”…
Về hoạt động vận tải đường sắt, quy định giao trách nhiệm cho tổ chức quản lý, vận hành khai thác đường sắt phải quy định và duy trì hệ thống quản lý an toàn nhằm nâng cao hoạt động vận tải đường sắt.
Về kết nối các phương thức vận tải, dự thảo Luật bổ sung yêu cầu khi đầu tư xây dựng đường sắt phải bảo đảm kết nối đồng bộ, hiệu quả giữa các tuyến đường sắt và giữa đường sắt với các phương thức vận tải khác; quy định các cảng hàng không quốc tế, cảng biển lớn, khu đầu mối giao thông phải có quy hoạch kết nối với đường sắt, phát huy lợi thế của từng phương thức và vận tải đa phương thức.
Về phát triển công nghiệp và nguồn nhân lực đường sắt, bổ sung các quy định về một số sản phẩm công nghiệp đường sắt thuộc Danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển theo quy định của pháp luật về công nghệ cao.
Dự án đầu tư xây dựng đường sắt, công trình công nghiệp đường sắt có gói thầu được tổ chức đấu thầu quốc tế phải có điều kiện ràng buộc nhà thầu nước ngoài thực hiện chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì và từng bước làm chủ công nghệ.
Quy định danh mục dịch vụ, hàng hóa công nghiệp đường sắt được giao nhiệm vụ hoặc đặt hàng. Nghiên cứu, ứng dụng, nhận chuyển giao công nghệ và một số chính sách đặc thù cho tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ phục vụ phát triển công nghiệp đường sắt.
Cùng đó, dự thảo Luật cũng cắt giảm 4 thủ tục hành chính, sửa đổi về chủ thể thực hiện của 10 thủ tục hành chính để tạo thuận lợi hơn. Phân quyền mạnh mẽ cho chính quyền địa phương trong công tác đầu tư, quản lý vận hành kết cấu hạ tầng đường sắt…